#Zostanwdomu – radzą lekarze, służby medyczne a nawet nasi naukowcy z #ŁukasiewiczPORT 😊. Wiemy, że jest to coraz trudniejsze, szczególnie po kilku tygodniach izolacji i kwarantanny.

Aby to zmienić postanowiliśmy uruchomić cykl z naukowymi ciekawostkami pod hasłem „111 Zaskakujących Pytań i Odpowiedzi” i rzucić wyzwanie tropicielom absurdalnych zjawisk i paradoksów.

Poznajcie z nami zagadki codzienności i spróbujcie się z nimi sami zmierzyć!

Swoje komentarze oraz odpowiedzi możecie również zamieszczać na naszym profilu na Facebooku. Zachęcamy Was również do zadawania pytań naszym naukowcom. Najciekawsze z nich opublikujemy na naszym profilu wraz z odpowiedzią oczywiście. 😊

Zapraszamy do świata nauki!

Dlaczego na byki nie działa czerwona płachta? 

Kiedy mówimy, że na człowieka coś działa jak czerwona płachta na byka, to mamy na myśli to, że ktoś traci kontrolę nad emocjami i zachowaniem, a nawet robi się purpurowy na twarzy. Atak złości sprawia bowiem, że krew szybciej krąży w naszym ciele. Purpura na twarzy oznacza zatem silne wzburzenie.

Warto jednak wiedzieć, że to nie czerwień płachty sprawia, że byki na arenie robią się agresywne i przystępują do walki z toreadorem. Tak naprawdę byki nie widzą koloru czerwonego.

Większość ssaków może rozróżniać barwy, bo w oczach mają komórki wzrokowe różnej wielkości, odpowiedzialne za widzenie odrębnych kolorów. Natomiast w oczach krów i byków występuje tylko jeden rodzaj komórek wzrokowych. Dlatego też zwierzęta te nie dostrzegają różnic w kolorach. Widzą dosłownie jeden kolor, choć w odniesieniu do tych zwierząt używanie słowa „kolor” jest i tak na wyrost, ponieważ byki rozróżniają tylko jedną barwę, a właściwie jej ciemniejsze i jaśniejsze odcienie.

Dlatego to wcale nie czerwony kolor płachty toreadora doprowadza byka do pasji, lecz jej ruch, poruszanie się w tę i z powrotem, w górę i w dół.

Dlaczego zatem używa się czerwonych płacht? Prawdopodobnie, aby zatuszować krew, która pojawia się podczas walki na arenie.

Dlaczego żyrafa nie ma zawrotów głowy?  

Żyrafy są najwyższymi ssakami na Ziemi. Sam ich nogi mają około 1,80 metra wysokości. Gdy żyrafa stoi z wyprostowaną szyją, to jej głowa znajduje się na wysokości nawet 6 metrów nad ziemią. Można by zatem przypuszczać, że żyrafa miewa zawroty głowy, nie z powodu patrzenia z takiej wysokości – do tego jest przyzwyczajona – ale z powodu ciśnienia krwi. Mózg żyrafy musi bowiem otrzymać wystarczającą ilość tlenu, żeby nie zrobiło jej się „czarno” przed oczami.

Natura jednak o to zadbała. Żyrafy mają ogromne serce, trzydzieści sześć razy większe od serca człowieka, chociaż całe zwierzę waży tylko dziesięć razy więcej niż człowiek.

Naczynia krwionośne żyrafy są również o wiele grubsze niż ludzkie, a tkanka wokół żył mocniejsza, ponieważ żyrafa ma wysokie ciśnienie krwi. Jest to konieczne, jeżeli krew musi dotrzeć aż na wysokość sześciu metrów!

Niestety zwierzęta te mają małe płuca, trzy razy mniejsze od płuc koni. Gdy uciekają, szybko tracą dech.

Co jeszcze warto wiedzieć o tych zwierzętach?

• Najwyższe ze zwierząt lądowych są roślinożerne, jednakże potrafią zjeść dziennie nawet ponad 40 kilogramów jedzenia! Przy diecie liściastej, oznacza to, że większość czasu spędzają na jedzeniu. 😊 Ich przysmakiem jest drzewo akacjowe.
• Występują na suchych sawannach Afryki, gdzie wędrują wśród otwartych równin i lasów.
• Żyrafy żyją na wolności do 25 lat i znalazły się w czerwonej księdze IUCN jako gatunek narażony na wyginięcie.
• Język żyrafy może mieć nawet 0,5 metra. Dzięki niemu jeszcze łatwiej mogą skubać liście z drzew.
• Pomimo długich szyi, żyrafy mają taką samą liczbę kręgów szyjnych jak ludzie. Jest ich tylko siedem. 
• Chociaż żyrafy są bardzo wysokie, nie śpią zbyt wiele: od około 10 minut do dwóch godzin dziennie. I oczywiście śpią na stojąco.
• Żyrafy wydają dźwięki. Prychają, syczą, wydają odgłosy podobne do fletu, a także takie, które są poza zasięgiem ludzkiego słuchu.
• Kolory sierści żyraf różnią się od jasnej opalenizny do praktycznie czarnej. Różnice te wynikają z tego, co żyrafy jedzą i gdzie mieszkają. Wzory na sierści każdej żyrafy są tak samo indywidualne jak nasze odciski palców. Nie ma zatem dwóch identycznych żyraf, ponieważ wzory na ich skórze są wyjątkowe.
• Krew żyraf jest niebieska!

Źródła: focus.pl, fajnepodroze.pl, paczka-wiedzy.pl, wszystkoozrafach.weebly.com

Dlaczego mamy czkawkę?  

Czkawkę zna każdy z nas i to od najmłodszych lat. Jak podaje magazyn Focus czkają zarówno noworodki, jak również dzieci w 9 tygodniu ciąży! Co ciekawe wcześniaki urodzone przynajmniej na 3 tygodnie przed terminem czkają średnio przez 15 minut dziennie, ponieważ jest to jedna z pierwszych funkcji motorycznych, których uczymy się jako dzieci. 😊

Czkawka jest jednak dość uciążliwa przede wszystkim dlatego, że jest odruchem i nie można nad nią zapanować siłą woli. Niektórzy twierdzą, że pomoce są tzw. domowe sposoby, takie jak na przykład: wstrzymanie oddechu, napicie się wody, połknięcie odrobiny cukru, a nawet pociągnięcie się za język!

Kiedy jednak czkawka utrzymuje się przez dłuższy czas, może doprowadzić nas do rozpaczy i zdenerwowania. Wyobraźcie sobie, że pewien Amerykanin, Charles Osborne, miał czkawkę utrzymującą się przez 66 lat, czym pobił rekord świata! Od 1924 roku czkał 24 razy na minutę, w sumie więc około 435 milionów razy.

Odpowiedzialność za czkawkę ponosi przepona. Mięsień ten oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Podczas oddychania porusza się rytmicznie w górę i w dół – podczas wdechu w dół, a podczas wdechu w górę. Gdy ten regularny ruch zostanie przerwany, przepona dostaje skurczu. Skurcz zmusza do szybkiego dokonania wdechu, a jednocześnie utrudnia wydech. Tchawica i struny głosowe też dostają skurczu. Przez zassanie w ułamku sekundy zamyka się szpara głośni i powstaje charakterystyczny dźwięk. U niektórych ludzi skurcz jest wywoływany również przez nagły skok temperatury lub przez zdenerwowanie. Może też być skutkiem choroby.

Co jeszcze warto wiedzieć o czkawce?

• W procesie rozwoju małego człowieka czkawka jest narzędziem pozwalającym regulować oddech. Naukowcy z University College przebadali ponad 200 noworodków, dzięki temu odkryli, że gdy pojawia się czkawka, przez mózg przechodzi fala sygnałów elektrycznych mogących pomagać w rozwoju.
• Naukowcy twierdzą, że fizjologiczne znaczenie czkania u ssaków związane jest z możliwością usuwania z żołądka powietrza połkniętego podczas ssania.
• Częstotliwość czkawki wynosi zwykle 2-60 czknięć/minutę. Trwa zazwyczaj kilka minut i zwykle samoistnie ustępuje. Niemowlakom czkanie zajmuje nawet pół godziny dziennie.
• Do najpopularniejszych i prawdopodobnie najskuteczniejszych domowych metod radzenia sobie z czkawką zalicza się:
  • Nabranie dużej ilości powietrza do płuc poprzez wykonanie głębokiego wdechu i wstrzymanie oddechu na kilkadziesiąt sekund.
  • Powolne picie wody lub herbaty, najlepiej małymi łykami.
  • Rytmiczne, spokojne oddychanie (wdech przez nos, wydech przez usta) i próba uspokojenia się.
  • Zjedzenie czegoś słodkiego, na przykład łyżeczki miodu lub granulowanego cukru.
  • Wypicie szklanki wody na jednym wdechu.

Źródła: Wikipedia, magazyn Focus, Radio Zet

Dlaczego na zdjęciach ludzie mają czerwone oczy?                                                          

Dzisiaj trudno wyobrazić sobie świat bez fotografii. Technologia rozwinęła się na tyle, że pamiątkowe zdjęcia możemy zrobić za pomocą telefonów, a przy użyciu lampy błyskowej wykonamy zdjęcia nawet w nocy. Jednakże ludzkie oko powstało w czasach, kiedy jeszcze nie było takich możliwości.    

Nasze oko jest przezroczystym ciałkiem szklistym. Źrenica reguluje ilość światła docierającą do jego wnętrza. W ciemności nasze źrenice rozszerzają się, żeby zaabsorbować jak najwięcej światła. Co jest jednak ciekawe, kiedy wykonywane jest zdjęcie, nasze źrenice działają zbyt wolno, żeby odpowiednio szybko zareagować na nagły błysk lampy fotograficznej. Nie potrafią się na czas zwęzić. Dlatego do oka dociera bardzo duża dawka światła i oświetla jego tylną część z siatkówką.

W siatkówce, poza komórkami wzrokowymi, znajduje się też wiele drobnych naczyń krwionośnych. Gdy światło lampy błyskowej wpada do wnętrza oka, możemy te naczynia zobaczyć. To one wywołują na kolorowych zdjęciach tak zwany efekt czerwonych oczu. Występuje on jednak tylko u osób, które patrzą bezpośrednio w światło lampy 😊

Co jeszcze warto wiedzieć o aparatach fotograficznych?

• Pierwsze zdjęcie na świecie zostało zrobione w 1826 roku przez Josepha Nicephore’a Niepce. Zdjęcie przedstawia widok zza okna jego posiadłości w Saint-Lupe-de-Verannesa we Francji. Na wykonanie zdjęcia wynalazca przeznaczył 8 godzin (niektóre źródła mówią nawet o kilku dniach naświetlania). Fotografia powstała na wypolerowanej cynkowej płytce, pokrytej syryjskim asfaltem.
• Za wynalazców aparatu fotograficznego uważa się braci Susse. Ich sprzęt wykonywał fotografie w oparciu o technikę dagerotypii. Powstał on jeszcze w wieku, XIX, , a dokładnie w roku 1839.
• Kiedyś wielkość odbitki uzależniona była od rozmiarów aparatu, dlatego im większe zdjęcie chcieliśmy otrzymać, tym z większego aparatu należało skorzystać.
• Pierwsze aparaty fotograficzne małoobrazkowe powstały około 1925 r., lustrzanka dwuobiektywowa w roku 1929, a lustrzanka jednoobiektywowej w 1936.
• Powstanie aparatu cyfrowego można przypisać firmie Kodak. Stworzył go 25-letni inżynier Kodaka – Steven Sasson, który w ramach testów zbudował pierwsze urządzenie. Co ciekawe do jego działania niezbędne było pobieranie energii z 16 akumulatorów!
• Budowa pierwszego aparatu cyfrowego nie była doskonała. Jak podaje portal blog.digital24.pl „urządzenie ważyło 3,6 kg i miało wymiary 20 cm szerokości, 15 cm wysokości, oraz 22 cm grubości. Zdjęcia zapisywało na kasetach magnetofonowych (fotografii mogło być maksymalnie 30), a proces ten zajmował około 23 sekundy”.
• Jednakże, za pierwszy pełnowartościowy aparat cyfrowy uznaje się model DS-1P od Fujifilm z 1988 roku, ponieważ w tym modelu informacje z matrycy zapisywały się na karcie pamięci w formie cyfrowej (wcześniejsze modele gromadziły dane na nośnikach magnetycznych pod postacią sygnału wideo).

Źródła: Fotojoker.pl, blog.digital24.pl, Wikipedia

Dlaczego wrząca woda robi tyle hałasu?

Dźwięk, a może raczej hałas, gotującej się wody jest znany każdemu z nas. Dlaczego tak się dzieje, że woda w czajniku tuż przed zagotowaniem kipi, wrze i coraz głośniej szumi?

Hałas spowodowany jest różnicą w tempie wrzenia wody w czajniku. Na dnie czajnika, które styka się z płytą kuchenki, woda staje się gorąca wcześniej niż u góry. Zatem przy dnie woda dużo wcześniej osiąga temperaturę stu stopni Celsjusza i zaczyna wrzeć. Jak się domyślacie, wrzenie sprawia, że woda zamienia się w parę, tj. tworzą się małe bąbelki gazu, które unoszą się ku górze, aby jak najszybciej się wydostać. Zanim jednak dotrą na powierzchnię ulegają schłodzeniu, ponieważ w górnej części czajnika jest niższa temperatura. Ta zmiana temperatur sprawia, że bąbelki gazu z powrotem zamieniają się w małe krople wody. To wszystko odbywa się bardzo szybko, właściwie w ułamku sekundy. Natomiast to właśnie pęknięcie bąbelka powoduje nagły hałas.

Jak się domyślacie im woda jest gorętsza, tym więcej powstaje bąbelków pary. Im więcej bąbelków pary tym częstsze pęknięcia i do naszych uszów dociera gwałtowniejsze i bardziej intensywne bulgotanie.

Dopiero, gdy woda w czajniku zagotuje się i osiągnie odpowiednią temperaturę, to bulgotanie powoli i stopniowo przechodzi w równomierne wrzenie. 😊

Co jeszcze warto wiedzieć o wodzie:

• Woda pokrywa ponad 70 proc. powierzchni naszej planety, a na powierzchni Ziemi jest około 1,5 mld km sześciennych wody. Jak przeliczył portal Crazy Nauka to około 800 bilionów basenów olimpijskich.
• Człowiek składa się w 70% z wody:
  • mózg w 70%,
  • mięśnie w 70-80%,
  • płuca w 80%,
  • wątroba – nawet w 84%.
• Meduza i ogórek składają się w 95% z wody.
• Bez wody po kilku dniach umieramy:
  • utrata 1% wody powoduje poczucie pragnienia,
  • strata 10% jest niebezpieczna dla zdrowia,
  • przy utracie 20% wody – następuje śmierć.
• Dziennie każdy z nas powinien przyjąć ok 2 litrów wody.
• Gorąca woda zamarza szybciej niż zimna. Zauważył to m.in. Erasto Mpemby , który był uczniem szkoły średniej w Tanzanii. Podczas lekcji gotowania zauważył, że ciepła mieszanina wody i mleka, z której robił lody, zamarzła szybciej niż zimna. Efektem Mpemby zajęła się grupa badaczy z uniwersytetu w Singapurze. Doszli do wniosku, że odpowiedź kryje się w wiązaniach, jakie powstają pomiędzy poszczególnymi atomami i molekułami wody.
• W ciągu dnia jedna osoba zużywa ok 93 litry wody. Niemniej jednak warto pamiętać o tym, że:
  • na wytworzenie 2 kromek chleba potrzebujemy 100 litrów wody,
  • na 10 minutowy prysznic zużywamy średnio 127 litrów wody,
  • do produkcji jednego podkoszulka zużywamy 2 500 litrów wody,
  • a do produkcji 1 kg wołowiny potrzebujemy aż 15 000 litrów wody.

Dbajmy zatem o wodę i oszczędzajmy ją!

Źródła: portal Crazy Nauka, blog ecowater.pl oraz Wyborcza.pl

Dlaczego banan jest krzywy?

To proste pytanie nurtowało ludzi od niepamiętnych czasów, ale nauka i na nie znalazła odpowiedź. Według botaników banan jest krzywy, ponieważ ma specyficzne warunki wzrostu.

Nie wiem, czy wiecie, ale bananowce są wielkimi bylinami. Jednakże ich owoce nie zwisają, jak owoce wiśni, jabłoni czy drzewa pomarańczy, ani też nie leżą na ziemi. Owoce bananowca wyrastają pod kątem prostym z kwiatostanu. Są to duże zwisające w dół kiście, które składają się z większej ilości pojedynczych bananów. Kiście układają się w dół i to jest tzw. geotropizm ujemny. Jednak czubki tych pojedynczych bananów kierują się ku górze i tu już mamy do czynienia z tzw. geotropizmem dodatnim. Jest to w sumie naturalne zjawisko, ponieważ rośliny generalnie rosną albo ku słońcu, albo ku ziemi. Niemniej jednak te dwie siły nakładają się na siebie i powodują, że banan jest krzywy. 😊

Naukowcy nie wiedzą jeszcze, czy banany wykrzywiają się wyłącznie w skutek siły ciążenia w dół, czy też krzywizna ta po dziesiątkach tysięcy pokoleń bananowców jest już utrwalona genetycznie.

Co jeszcze warto wiedzieć o bananach:

• Istnieje aż trzysta odmian bananów, ale współcześnie uprawia się jedynie około dwudziestu. Mamy zatem banany: żółte, zielone, czerwone a nawet czarne.
• Bananowce rosną w gorącym i wilgotnym klimacie. Pierwsze rośliny uprawiano w Indiach i Chinach, skąd przywiezione zostały do Afryki i na Karaiby, a stamtąd do Ameryki Południowej. Dzisiaj ich plantacje znajdują się głównie w Ekwadorze, Kolumbii oraz na Kostaryce.
• Aby ich owoce zyskały odpowiedni smak, potrzebują sporo wody.
• Banany cechują się wysoką zawartością potasu – 4-5 sztuk jest w stanie zaspokoić dzienne zapotrzebowanie osoby dorosłej na ten pierwiastek.
• 100 g bananów zawiera 89 kalorii (dla porównania taka sama ilość truskawek 32 kalorie) oraz 22 g węglowodanów. 
• Rocznie ludzie na całym świecie zjadają ponad 70 milionów ton bananów.
• „Banan” w języku arabskim oznacza „palec”.

Dlaczego nie można rozpoznać własnego głosu?

Kiedy odsłuchujemy własny głos oglądając film lub słuchamy swoich wypowiedzi w radiu, w pierwszym momencie czujemy się zaskoczeni i zdziwieni. Niektórzy odczuwają nawet lekkie rozczarowanie i zdają sobie pytanie „dlaczego mówię tak dziwienie, przecież to nie mogę być ja!”.

Dzieje się tak po pierwsze dlatego, że  głos nagrany i odtwarzany z innego urządzenia brzmi zawsze obco. Po drugie, nasz głos jest cienki i sprawia wrażenie, że mówi ktoś zupełnie inny. Co ciekawe, głosy innych osób brzmią dla nas na nagraniu zupełnie normalnie 😊

Co jest przyczyną?

Niestety wynika to z faktu, że każdy z nas ma błędne wyobrażenie na temat własnego głosu. Na co dzień słyszymy swój głos, ale tylko część wydawanego przez nas dźwięku trafia wraz z powietrzem do naszych uszu! Głębsze tony powstające w krtani przenikają po prostu przez mięśnie szyi i twarzy,  przede wszystkim przez kości szczęki i czaszki i trafiają bezpośrednio do bębenków usznych. Przez to nasze uszy inaczej interpretują takie niskie tony, a my sądzimy, że nasz głos jest bardziej dźwięczny i niższy.

Inni ludzie, nasi znajomi, koledzy i przyjaciele słyszą jednak nasz głos bez niskich frekwencji, a zatem dokładnie taki, jaki słyszymy na nagraniu. Nie martwmy się jednak! Każdy ma dokładnie takie same odczucia 😊 I nie oznacza to wcale, że mamy cieńszy głos niż inni ludzie!

Co jeszcze warto wiedzieć o ludzkim głosie:

• Głos to wibracje wytwarzane przez struny głosowe
• Więzadła głosowe mają różną długość u kobiet i mężczyzn. U mężczyzn są na ogół dłuższe (od 17 do 25 mm), dlatego panowie mają niższą barwę głosu, natomiast kobiety mają krótsze fałdy głosowe (od 12-17 mm) i ich barwa głosu jest wyższa
• Ludzki głos to bardzo złożony instrument. Może być modyfikowany przez napięcie fałd głosowych, ilość przepływającego powietrza, kształt klatki piersiowej, szyi i ułożenie języka
• Barwa i skala głosu jest właściwością każdego człowieka
• Na świecie używanych jest około 6–7 tysięcy języków

Dlaczego na Księżycu nie da się zamiatać?

Wyobraźcie sobie, że możemy udać się w nieziemską podróż  i chociaż na chwilę zapomnieć o koronawirusie. 😊 Byłoby wspaniale prawda? Dlatego przy pierwszej zagadce postanowiliśmy wybrać się z Wami na Księżyc – Srebrny glob, który jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi.

Księżyc to też jedyne ciało niebieskie, do którego podróżowali i na którym wylądowali ludzie. Do tej pory na księżycowym globie stanęło dwunastu astronautów.

Pierwszy krok w dziedzinie obserwacji Księżyca został poczyniony zresztą wraz z wynalazkiem teleskopu: już Galileusz przy wykorzystaniu nowego instrumentu obserwował na jego powierzchni kratery i pasma górskie.

Księżyc ma jeszcze jedną zaletę, nie da się na nim sprzątać, a dokładnie zamiatać 😊

Czy wiecie dlaczego?

Każdy z nas wie, że miotła służy do zamiatania kurzu i zanieczyszczeń z podłogi. Większe cząsteczki kurzu miotła popycha przed sobą, ale te mniejsze, które są dla nas niewidoczne, są przez nią z tyłu zasysane. W ten sposób miotła działa jak ręczny odkurzacz. Tylko dzięki temu zasysaniu takie drobinki dla się w ogóle posprzątać i zebrać w jedno miejsce.

Jest to związane ze strukturą kurzu, który składa się z maleńkich cząsteczek. W skład kurzu wchodzą m.in.: ludzki naskórek, odnóża drobnych owadów, rozdarte ziarenka piasku i wiele innych cząsteczek z przedmiotów, które nas na co dzień otaczają w domu.

Miotła daje sobie radę z tą niezwykłą mieszanką, ponieważ podczas zamiatania pojedyncze włosy szczotki poruszają się do przodu. Na skutek szybkiego ruchu za każdym włosem powstaje małe podciśnienie. Natychmiast dla wyrównania różnicy ciśnień powietrze zza szczotki przemieszcza się do przodu. Ten prąd powietrza porywa za sobą maleńkie cząsteczki kurzu leżące na podłodze.

Na Księżycu taka prosta czynność nie mogłaby się udać, ponieważ nie ma atmosfery, tak jak ma to miejsce na Ziemi i za szczotką nie powstanie prąd 😊.

Co jeszcze warto wiedzieć o Srebrnym Globie:

• Przeciętna odległość od środka Ziemi do środka Księżyca to 384 399 km, co stanowi mniej więcej trzydziestokrotność średnicy ziemskiej
• Średnica Księżyca wynosi 3474 km, nieco więcej niż 1/4 średnicy Ziemi
• Dzisiaj wieczorem macie jeszcze szansę zobaczy Super Księżyc! Będzie to ostatnia w 2020 roku szansa na obserwację takiego zjawiska! Księżyc będzie nawet o 14 proc. większy i 30 proc. jaśniejszy niż zwykle!

Szczegóły na NASA (https://solarsystem.nasa.gov/news/1220/the-next-full-moon-is-a-supermoon-flower-moon/?utm_source=TWITTER&utm_medium=NASA&utm_campaign=NASASocial&linkId=88084282)

Ciekawostki przygotowywane na podstawie książki Martina Fritz „Dlaczego? Dlaczego? Dlaczego? 111 Zaskakujących pytań i odpowiedzi”